"Không cá nướng phi thành cỗ"
Nếu Hà Nam nổi tiếng với món cá kho làng Vũ Đại thì Thái Bình có món cá nướng được nhiều người gọi tên như một món ăn đặc sản tại xã Thái Xuyên, huyện Thái Thụy.
Được coi là món quà tết ý nghĩa, vào những ngày cận tết ngay từ đầu làng Thái Xuyên ai cũng có thể cảm nhận được mùi cá nướng thơm đến nức mũi. Khắp làng là cảnh người dân hối hả kéo ao, chuẩn bị nguyên liệu, than củi... nổi lửa nướng cá.
Cá nướng Thái Xuyên, món ngon nhớ lâu
Thành lệ, những ngày cuối năm khách thập phương lại đổ về làng Thái Xuyên để đặt cá làm quà Tết cho gia đình, bạn bè, người thân. Người dân nơi đây cũng vì thế có câu cửa miệng "không cá nướng phi thành cỗ", ý muốn nói nhà có cỗ mà không có món cá nướng thì có to đến mấy cũng chưa thể gọi là... cỗ ngon.
Theo các cụ cao niên trong làng, món cá nướng Thái Xuyên được lưu truyền từ nhiều đời và để có được những miếng cá nướng ngon, thơm phức phải trải qua rất nhiều công đoạn từ khâu chọn cá, chuẩn bị nguyên liệu, tẩm ướp... đến quy trình nướng cá.
Vì thế, vào khoảng đầu tháng Chạp hàng năm các gia đình ở vùng quê này đã tất bật chuẩn bị củi đun, niêu đất để nướng cá Tết.
Cá nướng Thái Xuyên được nhiều người đặt mua làm quà biếu mỗi khi Tết đến, xuân về
Chia sẻ về món cá truyền thống, các cụ cao niên trong xã Thái Xuyên cho biết, trước đây món cá nướng đặc sản này vốn là món ăn thường được người dân địa phương chế biến vào những dịp lễ tết hay khi nhà có việc đại sự. Những năm gần đây, đời sống vật chất tinh thần ngày một khấm khá hơn, nhiều người muốn tìm về với giá trị truyền thống nên từ một món ăn của những người dân lam lũ quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” cá nướng Thái Xuyên đã trở nên hàng đặc sản. Có lẽ vì thế mà mâm cơm tất niên ngày cuối năm dù có bận đến mấy thì gia đình nào cũng phải có một đĩa cá nướng đặt cạnh chiếc bánh chưng dâng tổ tiên. Cũng từ đấy cá nướng được người dân Thái Xuyên xem như món quà biếu Tết.
Những năm gần đây người dân thôn Lũng Đầu, Lục Nam, Lục Bắc nướng cá để ăn rồi gửi cho người thân, bạn bè con cháu xa quê. Thế rồi cái vị đậm đà, ngon ngọt của món cá được người này truyền tai người kia lâu dần nhiều người tìm đến để được thưởng thức, được mua những khúc cá do chính người dân ở đây chế biến.
Từ một món ăn truyền thống, nướng cá được nâng lên trở thành nghề và mang lại thu nhập lớn cho người dân Thái Xuyên khi món cá nướng của làng không chỉ làm ấm mâm cơm của người dân trong làng mỗi dịp Tết đến Xuân về mà còn theo những chuyến xe, chuyến tàu đi khắp mọi miền đất nước, thậm chí ra tận nước ngoài.
Kỳ công món cá nướng Thái Xuyên
Để làm được món cá nướng Thái Xuyên thơm ngon, đậm đà phải tỉ mẫn từ việc chọn cá, sơ chế và đầy đủ những nguyên liệu đi kèm để cho ra thành phẩm ngon nhất.
Nguyên liệu chính để làm nên món cá nướng Thái Xuyên trứ danh là loại cá trắm cỏ và trắm đen (hay còn gọi là cá trắm ốc), trọng lượng nhỏ nhất phải từ 3kg/con trở lên.
Cá sau khi làm sạch sẽ được ướp với những loại gia vị không thể thiếu là nước mắm, hạt tiêu, nước cốt chanh, gừng, riềng, ớt, hạt thì là…
Để làm được món cá nướng ngon đỏi hỏi người dân phải có kinh nghiệm, các công đoạn làm cá hết sức công phu, tỉ mỉ
Cá sau khi được sơ chế sạch, mổ bỏ đầu, bỏ đuôi, cắt thành từng miếng, để ráo rồi tẩm ướp các loại gia vị để một thời gian cho ngấm, sau đó được kẹp vào que tre. Công đoạn này cần phải thật tỉ mỉ và cẩn thận, đợi cá ngấm các loại gia vị và nước cốt rồi mới bắt đầu nướng.
Điểm đặc biệt, cá phải được nướng bằng than hoa đốt từ củi nhãn vì theo người dân ở xã Thái Xuyên, than củi nhãn làm cho món cá nướng có hương thơm hấp dẫn, giữ được lâu hơn và củi nhãn cho lửa rất đượm.
Món cá nướng làm cho mâm cơm ngày Tết thêm ấm cúng
Trong quá trình nướng, cần phải giữ cho lửa than đượm đều, không quá to cũng không quá nhỏ, trở đều tay liên tục suốt 9 - 13 giờ đồng hồ. Sau đó là quá trình ủ than giữ nhiệt để khúc cá săn lại, chín từ từ, cá không bị cháy. Không có chất bảo quản, nhưng cá nướng kho có thể để được từ 7 - 10 ngày. Một khúc cá nướng ngon phải có vị thơm của cá, cay cay của riềng, ớt và béo ngậy của mỡ cá trắm.
Với cách làm tỉ mỉ, cẩn thận như vậy, những năm gần đây món cá nướng Thái Xuyên đã trở thành đặc sản mặc dù chưa được bán trên thị trường.
Cá nướng Thái Xuyên hiện mới chỉ làm theo yêu cầu của khách và có giá bán khá cao, tùy thuộc vào loại cá trắm đen hay trắm cỏ. Tuy nhiên đặc sản của Thái Bình đang là món quà Tết ý nghĩa được nhiều người quan tâm.
